.jpg "Nàng Tiên Xứ Huế")
TP - Antibes thành phố nhỏ ven biển Địa Trung Hải có một con đường dọc bờ biển mang tên “Đội quân viễn chinh Pháp ở Đông Dương”. Marseille có cả một khu phố trong đó có nhiều phố mang tên liên quan đến Việt Nam như Sơn Tây, Hà Nội, Tonkin (Bắc Kỳ), An Nam.
Côte d’Azur nằm dọc bờ biển miền Nam nước Pháp, cạnh bờ biển Địa Trung Hải, nổi tiếng khí hậu ấm áp, phong cảnh hữu tình. Marseille là thủ phủ, còn Cannes, Nice, Menton, Antibes, Fréjus… là thành phố thuộc vùng này hàng năm thường tổ chức lế hội nổi tiếng thu hút hàng trăm ngàn khách du lịch như liên hoan phim thế giới, lễ hội cam chanh, lễ hội dưa gang, lễ bắn pháo hoa…. Antibes, Marseille là những cảng nổi tiếng thời xưa với thành cổ bao bọc để chống cướp biển. Mùa hè nơi đây đầy muỗi, nóng như Việt Nam. Ít ai biết cách đây gần một thế kỷ, những đoàn quân viễn chinh hùng hậu Pháp đã lên đường từ những bến cảng này để qua Đông Dương tham chiến.
Cửa hàng ở phố cổ Antibes bán gia vị có hàng Việt Nam.
Năm 1945, Việt Nam giành độc lập. Pháp cay cú khi mất thuộc địa Đông Dương béo bở, đã dồn sức để giành lại. Tất cả được huy động sang chiến tranh Đông Dương. Thời đó quân đội Pháp di chuyển hầu hết bằng đường thủy. Marseille là điểm xuất phát của đội quân viễn chinh Pháp qua Đông Dương. Thủy thủ được tuyển từ khắp nước Pháp, sang Đông Dương với khí thế hừng hực và một niềm tin nhất định chinh phục lại thuộc địa. Đội quân viễn chinh Pháp đầy kinh nghiệm chiến trường được trang bị đầy đủ với vũ khí tối tân thời đó: tàu chiến, ca nông, tàu bay, và được đào tạo chính quy bài bản. Họ tin chắc chắn sẽ nuốt chửng đội quân Việt Minh như họ đã từng chiếm An Nam (tên Việt Nam thời đó) trong thời gian ngắn sau khi tấn công cảng Đà Nẵng thời trước. Những người lính Pháp ra đi còn hùng hổ hát vang bài hát có cái tên rất hiếu chiến “Tiêu diệt quân Việt”. Nhưng họ đã bị một đòn bất ngờ. Những người lính Việt Minh với vũ khí là lòng yêu nước, khát vọng giành độc lập và không cam chịu làm nô lệ đã chiến đấu và chiến thắng.
Tượng đài khắc bản đồ Đông Dương và con rồng cuốn ở ngay ngã tư đường thuộc xã Vitrolles.
Năm 1954 chiến thắng Điện Biên Phủ đã đánh tan ảo mộng của đội quân viễn chinh Pháp. Thất bại thảm hại ở Đông Dương, đội quân viễn chinh Pháp đã phải bỏ xác lại rất nhiều ở Việt Nam, và rút về Pháp. Những người cựu chiến binh Pháp năm xưa, vẫn còn chút hoài vọng thời hoàng kim thuộc địa và luôn nhớ những đồng đội của họ nằm la liệt nơi đất khách quê người. Họ đã tổ chức những hội đoàn và đề nghị chính phủ Pháp phải thừa nhận sự đóng góp của họ dù thất bại trong chiến tranh Đông Dương. Hơn 200 con đường ở Pháp và hải ngoại mang tên gợi nhớ về Đông Dương xưa và Việt Nam ngày nay. Riêng tên có liên quan đến Đông Dương, Tonkin (Bắc Kỳ), Cựu chiến binh Đông Dương có đến cả hơn 100 con đường, và có 1 con đường duy nhất mang tên “Những người từ Điện Biên Phủ”.
Tác giả bên tấm biển đường "Đội quân viễn chinh Pháp ở Đông Dương", ở Antibes.
Thật bất ngờ đầy thú vị ngay từ con đường mang tên “Đội quân viễn chinh Pháp ở Đông Dương”, ở Antibes, là lối vào thành cổ có một cửa hàng nhỏ nằm trên phố Turet, bán các loại gia vị trên thế giới, trong đó hạt tiêu đen nhập từ Việt Nam nằm ngay cạnh các gia vị từ Jamaica, Himalaya… Hai chữ “Việt Nam” tưởng như rất đỗi bình thường nhưng nếu nhìn suốt một chiều dài lịch sử, ngay tại đất Pháp này thì là một vinh dự của quốc gia chúng ta. Bởi nếu không có tinh thần dám hy sinh vì tổ quốc của những người Việt thời đó chắc chắn không có tên Việt Nam ngày nay, mà chỉ có cái tên “An Nam” là ba tỉnh của liên bang Đông Dương Pháp. Khát vọng độc lập là khát vọng muôn thủa của người dân nô lệ, vì thế không phải ngẫu nhiên ở tận đảo Martinique xa xôi thuộc địa của Pháp có tên bùng binh nơi nhiều người qua lại mang tên “Việt Nam anh hùng”. Nhiều cựu chiến binh Đông Dương từng là tù binh Việt Nam trở về Pháp còn mang nhiều kỷ niệm về mảnh đất nóng bỏng và những trận chiến đấu khốc liệt. Đau đớn vì thất trận ở Đông Dương, có người đã khắc ngay trên nhà của họ chữ “Tonkin” (Bắc Kỳ), để kỷ niệm một thời để nhớ một thời để quên.
Tượng đài có bản đồ Đông Dương ở Bảo tàng chiến tranh Đông Dương ở Fréjus.
Nhiều người lính trở về đã đi học và thành công ở Pháp, nhưng hình ảnh cuộc chiến tranh Đông Dương đẫm máu với tổn thất lớn (100 ngàn người chết, 76 ngàn người bị thương, và 40 ngàn tù binh) đã mãi mãi nằm trong kí ức họ. Họ đã đề nghị đặt tên những con đường “Cựu chiến binh Đông Dương”, những chung cư “An Nam, Bắc Kỳ, Nam Kỳ”. Một bảo tàng về chiến tranh Đông Dương được xây hoành tráng được xây dựng ở Fréjus.
Ngay gần Marseille, xã Vitrolles ngay giữa ngã ba đường cũng có một đài tưởng niệm với bức tượng hoành tráng khắc bản đồ Đông Dương với con rồng cuốn.
Ở Nice, có một công viên rộng lớn trước là công viên “Đông Dương” sau đổi lại “Vườn Cựu chiến binh Đông Dương”. Thành phố Cannes có đường mang tên “Bắc Kỳ”. Nhiều hàng quán ở Côte d’Azur lấy tên “Đông Dương” để thu hút khách Pháp và đặc biệt những người một thời ở Đông Dương nhớ những món ăn dân tộc Việt như nem, phở, bún chả…
Cuộc chiến tranh Đông Dương và trận Điện Biên Phủ là dấu ấn không phai trong lịch sử Pháp. Hơn hai trăm con đường ở Pháp liên quan đến Việt Nam và những bức tượng khắc bản đồ Việt Nam là một bằng chứng dấu ấn Việt Nam trên mọi ngả đường của Pháp và cũng là một bằng chứng sống động về cuộc chiến đấu một mất một còn vì độc lập của dân tộc Việt. Khắp nước Pháp, đâu đâu cũng có thể thấy tượng đài kỷ niệm chiến sỹ hy sinh ở Đông Dương, với những bản đồ Đông Dương khắc trên đá và những con phố mang tên liên quan đến Việt Nam. Tên những con đường, những tượng đài ở Pháp như nhắc nhở thế hệ sau một thời vang bóng và một thời đau đớn, một bài học về chiến tranh xâm lược, nhưng cũng nói lên tính chất bình đẳng dân chủ của nước cộng hòa Pháp. Tên phố, tượng đài không chỉ vinh danh cho những vĩ nhân và anh hùng dân tộc nổi tiếng, những người lãnh đạo mà cả những người lính vô danh.
Trần Thu Dung
Comments
Trân trọng cám ơn
Phương Võ.